Op maandag twee weken geleden had ik het ontwerp afgerond, op de woensdag daarna kwam de man die de kast zou gaan maken. 6 laden, 6 planken en twee deuren. Ik vroeg hem de kast zo stofdicht mogelijk te maken. Het cement in de gaten in de klas van Standard One veranderd maandelijks in zeer fijn gruis dat alles wat zich in de school bevind elke dag weer van een verse laag stof voorziet. De meubelman had momenteel geen andere opdracht, dus hij zou hem de zondag daarna (27 maart) afhebben. Uit een telefoontje op vrijdag (25ste) bleek dat hij het karkas en het frame voor de laden al af had. Ik kreeg het gevoel dat ik de deadline van zondag serieus kon nemen. 'Wednesday I'll have finished it', vertelde hij me zondag echter door de telefoon. Het bezoek van Christine en mij aan het meubelmakerij'tje op woensdag leverde een beschamend tafereel op. De aanbetaling van Kshs 5.500/= (€ 55,-) die ik voor de aanschaf van het materiaal had moeten doen was gebruik voor de aanschaf van vijf planken. De rest was, samen met de man die ik ingeschakeld had, vanaf maandag niet meer gezien. We belde de eigenaar van de kleine werkplaats. Uit pure beschaming besloot de man het op zich te nemen en het voor zaterdag af te maken. Nu, op zondag, kon ik door een kier in het gesloten hokje alleen nog maar een ruig frame zien staan.

Waar je ook komt, je word achtervolgd door ‘pole-pole', lekker langzaam, al kunnen mensen meer verdienen door het op een hoger tempo te doen. Maar ‘pole-pole' is niet het enige wat moeilijk te beïnvloeden lijkt. Denk aan het dumpen en verbranden van afval langs de weg, het slaan van kinderen in sommige scholen. Sommige gewoontes zitten hier zo vast gesleten. Bij El Roi lijken de ouders van de kinderen gewend te zijn geraakt aan de met geld smijtende Wazungu (blanken). En als ik er zo over nadenk, is dat ook wel hetgeen van mijn acties hier waar ik het meest twijfels bij heb gekregen. Ik heb die cultuur flink gestimuleerd, al hebben mijn investeringen de kinderen enorm geholpen. De examens zijn net afgerond. Het ‘Reading & Kusoma exam' (kusoma = lezen) werd erg goed gemaakt, net als de Social Studies en Science exams. Dat zou anders zijn gelopen zonder al die fundamentele schoolmaterialen.

De Doingoood Foundation heeft echter beter over haar houding nagedacht. De grootte van het El Roi lunchbudget is vanaf begin januari bevroren op een hoeveelheid die genoeg zou moeten zijn voor 50 kinderen. In de visioen die Christine El Roi heeft doen oprichten, vertelde God haar zoveel mogelijk kinderen uit kansarme families onder haar hoede te nemen. Sinds het begin van 2011 heeft ze dus alweer 15 extra kinderen in de school opgenomen. Door de ouders Kshs 300/= (€ 3,-) te laten betalen (Kshs 2000/= (€ 20,-) in normale Primary Schools), zou Christine beter aan haar visioen gehoor kunnen geven. En al leek het in strijd met het doel van El Roi (educatie voor de allerarmsten), de actie werd gestart vanaf March 2011. Ik was penningmeester. En nu, een maand later, is er precies voor 15 kinderen al betaald. De meeste andere ouders hebben het vanuit een alles-zal-wel-door-de-blanken-betaald-worden houding de oproep genegeerd. Na een uitleg van Christine begreep ik dat de situatie nog moeilijker was dan ik van te voren begrepen had. 'There is not so much I can do', zei ze. Kinderen van niet betalende ouders naar huis sturen zou leek de enige effectieve oplossing, maar, zo beweerde ze, stuur een kind naar huis met de boodschap met als er geld is terug te komen, dan komen ze nooit meer terug. Gestrand, het voelt al niet meer vreemd aan. Je stuit weer eens op een onbewegelijke gewoonte en moet ervoor wijken.

Een van de belangrijkste gevaren op de school is tijdelijkheid. Vrijwilligers met verschillende manieren, gewoontes en houdingen zien verschillende problemen en lossen ze op hun manier op. Vele van hun initiatieven op El Roi betreffen alternatieve educatieve manieren en vervangingen van straf- in beloningsmethoden. Maar een dergelijke micro-aanpak kan het Keniaanse schoolsysteem niet over een andere boeg gooien. Dus na hun vertrek zakt een groot deel van het door hen gemaakte verschil weer terug naar het oude niveau. Er is plotseling niemand meer op potloden, schriften en schoolkrijt te kopen en alles gaat weer ‘the Kenyan way'. Tijdelijkheid neemt niet weg dat de kinderen kennismaken met een grote variëteit aan culturen en karakters en ze individuele liefde krijgen. Het maakt ze rijker aan ervaring, traint hun Engels buiten de Engels lessen om en geeft hen meer zelfvertrouwen. Dat is, in mijn ogen, de belangrijkste toegevoegde waarde van de vrijwilliger. Ik ben helemaal niet ontevreden over wat ik hier heb gedaan. Ik kwam hier slechts aan met een verkeerd idee en verkeerde intenties.

Heel leuk zo'n avontuur. Maar waarvoor was het ook alweer bedoeld? Na een kleine zoektocht door mijn hoofd weet ik het weer: levenservaring opdoen, zelfkennis vergroten en (in het verlengde van die laatste) de zoektocht naar een vervolgopleiding vergemakkelijken. Al zal een deel van die levenservaring en zelfkennis me waarschijnlijk ongemerkt gaan helpen in het maken van toekomstbeïnvloedende beslissingen, een deel ervan zal me zeker een merkbaar bredere blik in de wereld van vandaag opleveren. Twee keer in deze laatste maand hebben anderen een hele scherpe analyse van mijn karakter gemaakt. Paula (22), die de maand Maart op El Roi heeft geholpen op dezelfde plaats waar Annemiek in Januari werkzaam was, zei: 'Sometimes you are clearly only 18 years old, but on other moments you can speak like a person older than me'. Een paar dagen later sprak ik met Sheila over dit weblogverhaal dat ik aan het opstellen was. En ik vroeg mezelf hardop af waarom het schrijven ervan zo lang duurde. 'That's realy easy', zei ze grinnikend. Ze herinnerde me aan wat ik eigenlijk al wist. Bij mij bestond aan iets werken uit concentreren, een moeilijk punt bereiken, afgeleid raken, bedenken wat ik ook alweer aan het doen was en dat steeds weer opnieuw. Dus de zelfkennis is ook merkbaar iets helderder geworden. Ik hoop echter dat het woord ‘vervolgopleiding' ergens in de komende twee maanden wat meer los gaat maken dan het nu doen. Voelbaar verschil zit daar (nog) niet in.

Tijdens het inschrijvingstraject had ik het nog niet door, maar nu ik hier precies van het begin tot het eind van de eerste termijn van 2011 gezeten hebt, voelt het heel natuurlijk om 'Goodbye' te zeggen. Afgelopen vrijdag heb ik El Roi en de kinderen gedag gezegd met ‘chapati and beans', kleurplaten en balspelletjes. In ruil kreeg ik een pakketje papieren met drie warme teksten:

1.
Jelmer
We love you
And you love us
But time has come
to say goodbye
Come again
Yours El Roi School

2.
Jelmer
We love you
And we still want you
To be here with us
We are sorry
That you are leaving
We will miss you
Come again

3.
Hey Jelmer
Thank you for being with us for 12 weeks
Thank you for teaching us
You are an amazing teacher
Thank you for feeding us
Thank you for all
We love you and we will miss you
We wish you all the best
Come again
Dank je wel
Yours El Roi School, Mombasa

Ik zie 13 weken vol met ervaring, taal, cultuur, geuren, warmte en leermomenten. Een grote bijgestelde verwachting, tevredenheid ‘after all' en dankbaarheid dat ik in staat was dit te doen.

I made a difference.